Van chaos naar controle: Hoe risicomanagement helpt bij het verlagen van compliancy kosten

Organisaties die strategisch risicomanagement omarmen winnen vijf keer vaker het vertrouwen van belanghebbenden en behalen betere bedrijfsresultaten. Toch worstelen veel bedrijven met de effectieve implementatie van risicomanagement in een steeds complexer IT-landschap. Waarom is dat zo?

Het probleem ligt voor de hand: organisaties worden overspoeld door een veelheid aan frameworks, wetten en regelgeving waaraan ze moeten voldoen. Voor elk compliance gebied wordt een andere aanpak gehanteerd, wat leidt tot inefficiëntie en verhoogde risico's. De snelle technologische ontwikkelingen maken risicobeheer complexer dan ooit.

De oplossing is echter niet het blindelings volgen van elk framework of elke regelgeving. Effectief IT-risicomanagement begint met het ontwikkelen van een op maat gemaakt risico- en controle framework dat aansluit bij uw specifieke bedrijfssituatie. Door vervolgens compliancy-eisen te koppelen aan dit framework, vermindert u niet alleen de auditbelasting, maar creëert u ook een efficiëntere aanpak van leveranciersrisicobeheer en het gehele risicomanagementproces.

In deze gids deel ik wat veel van mijn klanten al veel eerder hadden moeten weten: hoe u compliance kunt omvormen van een last naar een strategisch voordeel. Door de onderliggende waarde van compliancy-vereisten te identificeren en te implementeren, kan naleving namelijk substantiële toegevoegde waarde bieden voor uw bedrijfsvoering.

Wat is IT-risicomanagement en waarom is het complexer dan ooit?

IT-risicomanagement is het systematische proces waarbij risico's verbonden aan IT-infrastructuur en -systemen worden geïdentificeerd, geanalyseerd en beperkt [2]. Dit omvat risicobeoordelingen, implementatie van beperkende maatregelen en continue monitoring van beveiligingsstatussen. In de huidige digitale wereld is dit proces echter complexer geworden dan we ooit hebben gezien.

Toenemende afhankelijkheid van technologie

De moderne bedrijfsvoering is onlosmakelijk verbonden met technologie. Organisaties leunen steeds zwaarder op digitale systemen voor vrijwel elk aspect van hun activiteiten. Deze afhankelijkheid creëert nieuwe kwetsbaarheden die zorgvuldig moeten worden beheerd. Met de populariteit van cloud applicaties wordt zijn er ook steeds meer applicaties aanwezig in het applicatielandschap van organisaties, waarvan velen op verschillende wijzen aan elkaar zijn geknoopt.

Deze groeiende technologische verstrengeling heeft geleid tot wat experts "complexiteit" noemen - een fundamenteel risico dat zich op verschillende manieren manifesteert:

• Infrastructuurcomplexiteit: meer componenten betekent meer potentiële storingspunten
• Integratiecomplexiteit: elke wijziging of beveiligingsupdate wordt risicovoller
• Codecomplexiteit: vooral met de opkomst van microservices in plaats van homogene code [3]

Bovendien zorgt de snelle technologische veroudering voor extra uitdagingen, waarbij geavanceerde oplossingen snel verouderd raken en daarmee wendbaarheid en groei kunnen belemmeren.

Nieuwe risico's: cyberdreigingen, datalekken, cloud

Het cyberdreigingslandschap evolueert voortdurend en creëert nieuwe uitdagingen voor organisaties. Recente gegevens tonen aan dat de gemiddelde kosten van een datalek in de VS ongeveer €9,44 miljoen bedragen [4], terwijl wereldwijd de gemiddelde kosten van een schadelijke cyberaanval op €3,9 miljoen (4,4 miljoen USD) worden geschat [5].

De meest voorkomende en schadelijke dreigingen omvatten:

1. Ransomware-aanvallen, die in 2025 naar verwachting zullen toenemen, vooral gericht op kritieke infrastructuur [6]
2. IoT-kwetsbaarheden door de groeiende hoeveelheid verbonden apparaten [6]
3. Cloud-gerelateerde bedreigingen door misconfiguraties en ongeautoriseerde toegang [5]
4. Supply chain-aanvallen die derde partijen gebruiken om grotere organisaties te infiltreren [6]

De adoptie van clouddiensten voegt een extra dimensie toe aan deze uitdagingen. Het gedeelde verantwoordelijkheidsmodel voor cloudbeveiliging vereist een duidelijk begrip van wie verantwoordelijk is voor welk aspect van beveiliging, variërend van infrastructuur tot applicaties en data, afhankelijk van het type cloudimplementatie (IaaS, PaaS of SaaS) [7].

Compliance als extra laag van complexiteit

Naast de technologische risico's moeten organisaties tegenwoordig voldoen aan een groeiend aantal wettelijke en regelgevende eisen. Volgens een Gartner-onderzoek zal tegen 2024 de persoonlijke informatie van 75% van de wereldbevolking worden beschermd door moderne privacyregelgeving, een stijging van 20% in 2020 [8].

Deze toenemende regeldruk voegt een aanzienlijke laag complexiteit toe aan IT-risicomanagement. Niet-naleving kan leiden tot ernstige financiële gevolgen.

De druk op Chief Information Security Officers (CISOs) neemt hierdoor toe, met eisen voor robuust bewijs van effectief bestuur, waaronder gedetailleerde rapportage over materiële cyberrisico's en -incidenten [9]. Dit maakt het essentieel om een integrale aanpak te ontwikkelen die zowel IT-risico's als compliance-vereisten effectief beheert.

De 6 stappen van een effectief IT-risicomanagementproces

Een gedegen IT-risicomanagementproces vormt het fundament van elke succesvolle beveiligingsstrategie. Door een systematische aanpak te hanteren kunnen organisaties hun kwetsbaarheden niet alleen identificeren, maar ook proactief beheren. Laten we de zes essentiële stappen bekijken.

1. Risico-identificatie: interne en externe bronnen

Het risicomanagementproces begint met het identificeren van alle mogelijke risico's die uw organisatie kunnen bedreigen. Dit omvat zowel interne risico's (zoals menselijke fouten en technologische storingen) als externe risico's (zoals natuurrampen en economische schommelingen).

Effectieve risico-identificatie vereist:

• Het betrekken van verschillende perspectieven via brainstormsessies en interviews
• Analyse van historische incidentgegevens om terugkerende risico's te herkennen
• Systematische documentatie in een risicoregister

2. Risicoanalyse: impact en waarschijnlijkheid

Na identificatie moeten risico's worden geanalyseerd op twee cruciale factoren: de waarschijnlijkheid dat ze zich voordoen en de potentiële impact als ze werkelijkheid worden. Deze analyse kan kwalitatief of kwantitatief zijn, afhankelijk van uw specifieke bedrijfsbehoeften.

Voor elk risico beoordeelt u:

• De waarschijnlijkheid dat het risico zich manifesteert
• De potentiële gevolgen voor uw bedrijfsactiviteiten
• Hoe deze informatie gebruikt kan worden voor risicoprioritering

Een effectieve risicoanalyse helpt bij het creëren van een risicomatrix waarmee u direct kunt zien welke risico's onmiddellijke aandacht vereisen.

3. Controleselectie en implementatie

Na de risicobeoordeling volgt het selecteren en implementeren van passende controles. Dit omvat het kiezen van technische, procedurele en administratieve maatregelen die zijn afgestemd op de specifieke risico's van uw organisatie.

Controles moeten:

• Op maat gemaakt worden voor uw specifieke bedrijfsomgeving
• Toegewezen worden aan specifieke systeemelementen
• Gedocumenteerd worden in beveiligings- en privacyplannen

Deze stap legt de basis voor een schaalbaar controleframework waaraan later compliance-eisen kunnen worden gekoppeld.

4. Budget en resource allocatie

Effectief risicomanagement vereist adequate middelen en een doordachte toewijzing van budgetten. U moet middelen toewijzen op basis van geïdentificeerde risico's, waarbij prioriteit wordt gegeven aan gebieden met de hoogste risico's.

Bij budgetbeheer is het essentieel om:

• Middelen toe te wijzen op basis van risicobeoordeling
• Een apart budget te reserveren voor onvoorziene gebeurtenissen
• Kosten voor risicobeperkende maatregelen te integreren in het algemene budget

Door middelen strategisch toe te wijzen, creëert u een evenwicht tussen operationele behoeften en strategische investeringen.

5. Risicobehandeling: vermijden, reduceren, overdragen, accepteren

Elk geïdentificeerd risico moet worden behandeld volgens een van de vier hoofdstrategieën:

1. Risicovermijding: Het volledig elimineren van een risico
2. Risicoreductie: Het verminderen van waarschijnlijkheid of impact
3. Risicooverdracht: Het delen van risico met derden, zoals via cyberverzekeringen
4. Risicoaanvaarding: Het bewust accepteren van risico's binnen de tolerantiegrenzen

Het is cruciaal dat risicoaanvaarding een bewuste beslissing is en niet het gevolg van nalatigheid.

6. Monitoring en rapportage

De laatste stap is doorlopende monitoring en rapportage. Risicomanagement is geen eenmalige activiteit maar een voortdurend proces. Organisaties moeten regelmatig hun beveiligingscontroles evalueren en bestaande strategieën aanpassen.

Effectieve monitoring omvat:

• Het instellen van key risk indicators (KRIs)
• Regelmatige beoordelingen van de effectiviteit van controles
• Heldere rapportagestructuren voor belanghebbenden

Deze stap vormt een vitale verbinding tussen risicomanagement op systeemniveau en risicomanagement op organisatieniveau [10], waardoor betere besluitvorming mogelijk wordt.

Door deze zes stappen systematisch te doorlopen, ontwikkelt u een solide IT-risicomanagementproces dat niet alleen voldoet aan compliance-eisen, maar ook daadwerkelijke waarde toevoegt aan uw bedrijf.

De rol van compliance in moderne IT-risicobeheersing

Compliance vormt het fundament voor effectieve IT-risicobeheersing in de huidige digitale omgeving. Als IT-professional zie ik dat organisaties worden geconfronteerd met een steeds uitdagender regelgevingslandschap dat vraagt om een strategische benadering in plaats van een eenvoudige afvinkmentaliteit.

Wat is compliance in IT-context?

"Compliance" betekent in de IT-wereld het naleven van toepasselijke wetten, industriestandaarden of vrijwillige toezeggingen - kortom, handelen "in overeenstemming met de regels". Het omvat zowel door de overheid opgelegde regels, vereisten van toezichthouders als interne bedrijfsrichtlijnen. Compliance gaat verder dan alleen technische maatregelen; het betreft een holistische aanpak voor het beschermen van gegevens, systemen en processen.

Is compliance een eenmalige activiteit? Absoluut niet. Het is een doorlopend proces dat constante aandacht vereist. Organisaties ontvangen gemiddeld 234 regelgevingsalerts per dag, wat de complexiteit van moderne compliance-eisen benadrukt. Dit verklaart waarom een geïntegreerde aanpak essentieel is.

Voorbeelden van relevante standaarden (ISO 27001, NIS2)

Voor effectieve IT-compliance bieden verschillende standaarden bruikbare frameworks:

• ISO 27001: Deze internationale standaard biedt richtlijnen voor het opzetten en onderhouden van een Information Security Management System (ISMS). ISO 27001 definieert best practices, beleid en procedures om beveiligingsrisico's te beperken.
• NIS2: De Europese NIS2-richtlijn richt zich op het verhogen van beveiligingsniveaus van netwerk- en informatiesystemen binnen de EU. Deze richtlijn, die in juli 2025 van kracht wordt, breidt zich uit naar diverse sectoren waaronder de voedingsindustrie, financiële sector en openbare dienstverlening.

Naast deze standaarden kan compliance ook betrekking hebben op wetgeving zoals GDPR voor gegevensbescherming of sectorspecifieke regelgeving zoals NEN7510 voor de gezondheidszorg. Ook klanteisen zoals het voldoen aan het SOC 2 framework of het verstrekken van een SOC 1 / ISAE 3402 rapportage komen vaak naar boven als ‘last‘ om aan te voldoen.

Compliance als onderdeel van risicobeheersing

Compliance richt zich primair op het voldoen aan vastgestelde normen, terwijl risicomanagement een bredere kijk neemt door potentiële bedreigingen te identificeren, inclusief degene die nog niet onder compliance-vereisten vallen. Wat gebeurt er wanneer deze twee functies in silo's opereren? Organisaties stellen zich dan bloot aan aanzienlijke risico's en operationele inefficiënties.

Een geïntegreerde aanpak van compliance en risicomanagement biedt daarentegen meerdere voordelen:

• Holistische risico zichtbaarheid voor beter geïnformeerde besluitvorming
• Geoptimaliseerde middelen door consolidatie van compliance-processen
• Verbeterde reactie op veranderende regelgeving

Uit ervaring blijkt dat bedrijven met robuuste compliance- en risicomanagementprogramma's minder tijd en geld kwijt zijn aan overhead. Wanneer risico management en compliancy management goed is geïmplementeerd, voegt dat daadwerkelijk waarde toe aan de organisatie.

Referenties

[1] - https://csrc.nist.gov/glossary/term/risk_management
[3] - https://www.uki.logicalis.com/article/it-complexity-significant-factor-managing-it-risk-0
[4] - https://www.ibm.com/reports/data-breach
[5] - https://www.pwc.com/bm/en/press-releases/pwc-2024-global-digital-trust-insights.html
[6] - https://cloudsecurityalliance.org/blog/2025/01/14/the-emerging-cybersecurity-threats-in-2025-what-you-can-do-to-stay-ahead
[7] - https://www.paloaltonetworks.co.uk/cyberpedia/cloud-security-threats-detection-and-challenges
[8] - https://www.gartner.com/en/newsroom/press-releases/2022-05-31-gartner-identifies-top-five-trends-in-privacy-through-2024
[9] - https://www.auditboard.com/blog/it-compliance-trends-for-2025-a-dynamic-regulatory-environment-increases-complexity-scrutiny-and-pressure/
[10] - https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/SpecialPublications/NIST.SP.800-37r2.pdf

‍